Từ xưa đến nay, những quốc gia luôn luôn tìm nhữngh thể hiện quyền lực tối cao kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, tư tưởng, quân sự…  trong thời đại của nó. Một trong mỗi nhữngh quan trọng nhất là xây dựng những công trình kiến trúc mang đặc thù hình tượng.

Khi đó, kiến ​​trúc trọn vẹn có thể gánh vác trách rưới nhiệm để thêm phần thay mặt cho lý tưởng phát minh, tham vọng của quốc gia. Kiến trúc sư bậc thầy Mies van der Rohe (1886 – 1969) từng nói: “Kiến trúc là ý chí của 1 thời đại được truyền tván vào không khí”.  Điều này trọn vẹn có thể được nhìn thấy trong số công trình dễ tiếp cận, mang đặc thù hình tượng như cung điện, công trình tôn giáo, nhà quốc hội, thư viện quốc gia, bảo tàng, tháp cao tầng… Khi nhắc đến La Mã chúng ta sẽ nghĩ đến ngay đấu trường Coliseum; hoặc khi nhắc đến Paris thì hình ảnh tháp Eiffel sẽ ngay lập tức xuất hiện. Giới tinh hoa luôn luôn tìm tìm những hình thức hình tượng để thay mặt cho quốc gia. Còn quần chúng thì phấn đấu để phẩm giá và version sắc của mạng xã hội mình được xác định (theo Francis Fukuyama). Nói nhữngh khác, kiến trúc thêm phần quan trọng trong quy trình xây đắp version sắc quốc gia, dân tộc.

Nhiều người trong chúng ta cảm thấy khó hiểu khi sơn hà Qatar có diện tích và dân số nhỏ như một tỉnh thành của Việt Nam lại sẵn sàng bỏ ra số tiền ảo khổng lồ để xây dựng những công trình kiến trúc đương đại tuyệt hảo, cũng như chi hàng trăm tỷ USD để tổ chức World cup 2022, trong đó tập trung là xây dựng sân vận động và hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Họ trọn vẹn có lý khi làm như vậy ở tầm nhìn thiết kế quốc gia.  

Xem thêm: nhà vườn 2 tầng

Mỗi quốc gia, dân tộc luôn luôn phván đương đầu với yếu tố hoàn cảnh và biến cố xã hội ở thời điểm hiện tại trong không khí tương tác với những xã hội khác nên nó phván lựa lựa chọn nhữngh xác định “căn cước” của xã hội mình thế nào để tồn tại và cải tiến và phát triển. Chẳng hạn, vào cuối thế kỷ 17 – đầu thế kỷ 18, Piotr Đại đế nhận ra sự tụt hậu của Nga so với những nước phương Tây, ông đã trả ra chủ trương học hỏi và kết nối với phương Tây. Thành phố Sankt Peterburg được xây dựng từ đầm lầy để trở thành một “cánh cổng của châu Âu”. Piotr mời những kiến trúc sư tốt nhất của châu Âu đến Sankt Peterburg để tạo ra những công trình hình tượng mới của một nước Nga thuộc về châu Âu. Ngày nay, khi cảm thấy không thể hòa hợp được với phương Tây, giới tinh hoa Nga đang xác định nước mình là 1 trong mỗi quốc gia Á-Âu (còn version thân những dân tộc trong nước Nga đã được hòa trộn những dòng máu Á- Âu từ lâu rồi), và nghệ thuật- kiến trúc Nga đang từng bước thay đổi theo triết lý giao thoa văn hóa truyền thống Á-Âu.  

Kiến tạo từ trên xuống: Ý chí chính trị

Trong tiến trình cải nhữngh và phát triển kiến trúc của mỗi quốc gia, có những thời điểm người nghịch dạng lề, bắt buộc nền kiến trúc ấy phván thiết kế kiến thiết những “câu cthị trấn” mới, nếu như không muốn rơi vào tình trạng sáo mòn, suy kiệt. Khi một guồng máy đang sinh hoạt theo quán tính của nó, thì sự bẻ lái tùy thuộc rất rộng từ ý chí chính trị của nhân vật, giai cấp lãnh đạo.
Năm 1852-1870, Napoleon III giao trọng trách nát cho Georges Eugene Haussmann tiến hành cuộc đại cmàn tạo Paris từ một thành phố hậu – trung thế kỉ trở thành một hình mẫu đô thị tiền vàng – văn minh, với những đại lộ, công viên lớn, quảng trường thoáng đãng, hạ tầng kỹ thuật tiên tiến, tạo tiền vàng đề cho sự xuất hiện những kiệt tác kiến trúc mới sau đó không lâu như tháp Eiffel. Dự án vấp phmàn làn sóng phản đối từ phía người dân lẫn những nhóm lợi ích. Nhưng Haussmann, với sự ủng hộ tuyệt đối từ hoàng đế cũng tựa như những kiến trúc sư cộng sự, đã quyết liệt phá hủy 20.000 ngôi nhà để xây mới gấp hai số đó, cũng như không ngừng mở rộng thêm tám quận và làm những con đường rộng 30m (lúc đó đường rộng 13m đã là được xem như là to). Thành công của Đại ý tưởng phát minh Haussmann cho thấy sự quyết đoán của lãnh tụ (Napoleon III) rất quan trọng khi xây đắp những tự sự mới.

Ở Liên Xô, sau khoản thời hạn đã loại bỏ những phe đối lập chính trị và nắm chắc quyền lực tối cao tối cao, Stalin đã lãnh đạo thiết kế một nền nghệ thuật khác với người tiền vàng nhiệm. Những nghệ sĩ tiên phong lúc trước như Malevich, Eisenstein, Melnikov bị phê phán là theo chủ nghĩa hình thức và cho “ra rìa”. Thay vào đó, Stalin ủng hộ những nghệ sĩ khác có mỹ học tương thích với quan điểm chính trị của ông như Deyneka, Aleksandrov, Iongười hâm mộ. Nghệ thuật Liên Xô (quan trọng tuyệt vời kiến trúc) thời kỳ Stalin là 1 trong mỗi ví dụ tuyệt vời để chứng tỏ vai trò chính trị quan trọng thế nào trong việc tự sự nền nghệ thuật quốc gia. Bằng quyền lực tối cao của tôi, Stalin đã tạo ra một phong thái kiến trúc khuynh loát toàn liên bang và truyền bá ra những nước thuộc khối XHCN, cả ở Đông Âu lẫn châu Á. Nó hướng tới tính đăng đối, chiết trung, hòa trộn kiến trúc cổ xưa với art-deco; phối kết hợp kiến trúc với điêu khắc, hội họa. Chi tiết trang trí dễ nhận thấy của nó là nhữngh sử dụng thức cột, phù điêu với hình ảnh huy hiệu, ngôi sao sáng, băng đô, hoa, vũ khí, hình người. Dù có ý kiến cho rằng kiến trúc Stalin không sáng tạo, tiến bộ như thời Lenin, nhưng không thể phủ nhận nó có đậm cá tính mạnh, sang trọng, dễ tiếp nhận so với nhân dân lao động.

Sự kiện Khruschev “xét lại” Stalin khiến cho Bắc Kinh không hài lòng, coi đó như một sự “phản bội”. Mao Trạch Đông, một người rất ngưỡng mộ Stalin, cảm thấy cần phround tự chọn con đường riêng của Trung Quốc để tiến lên chủ nghĩa cộng sản, bằng phương pháp tiến hành Đại nhảy vọt. Năm 1958, lãnh tụ Trung Quốc yêu cầu xây dựng “thập đại kiến trúc” ở Bắc Kinh, gồm một0 công trình lớn như Đại lễ đường Nhân dân, Bảo tàng Quốc gia, Cung văn hóa truyền thống Dân tộc, Nhà ga Bắc Kinh… trở thành hình tượng của giang sơn Trung Quốc thời đại mới. Tuy cuộc Đại nhảy vọt trong tài chính thất bại, nhưng những công trình kiến trúc “thay mặt” cho này lại thành tựu. Đại lễ đường Nhân dân thời nay vẫn là hình tượng cho khát vọng và sức khỏe của Trung Quốc. “Thập đại kiến trúc” rất có thể coi như phiên version kiến trúc Stalin ở Trung Quốc, được thể hiện ở tính chiết trung giữa hình thức truyền thống cuội nguồn với tiến bộ, sự để ý đến những còn nữa trang trí theo kiểu art- deco, quy mô, tầm vóc lớn.

Ở Việt Nam, sau thành tựu Điện Biên Phủ, chúng ta vẫn sử dụng nhiều công trình thời Pháp thuộc làm trụ sở những cơ quan hành chính quan trọng như Phủ Chủ tịch (Dinh Toàn quyền cũ), Trụ sở Bộ Ngoại giao (Sở Tài chính Đông Dương cũ). Có thể coi đó là hiện tượng “sở hữu hình tượng”, một việc làm bất đắc dĩ (vì còn nghèo) và nhân văn (tôn trọng tác phẩm nghệ thuật của cơ chế cũ). Phtrận đến đầu những năm 1960, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mới có điều kiện xây đắp những hình tượng kiến trúc của riêng mình trên cơ sở xem thêm những nước XHCN bằng hữu và tận dụng một số trong mỗi tiến bộ từ thời kỳ trước. Đó là những công trình: Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc (1960), Tổng cục Thống kê (1960), Bảo tàng Việt Bắc (1963), Hội trường Ba Đình (1962)… Chúng đó là những hình tượng thứ nhất của nước Việt Nam mới: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc.

Kiến tạo từ dưới lên: Tự sự thị trường

Tự sự mạng xã hội là thể loại một mạng xã hội bày tỏ mình theo chiều kích không khí và thời hạn, trong sự tổng hợp những vấn đề lịch sử vẻ vang, chính trị, văn hóa truyền thống, con người… nhằm mục tiêu gitrận đáp những thắc mắc về việc tồn tại, vận hành, hình thành, triển vọng, ước mơ của mạng xã hội.
Về mặt thực tiễn (quy chất), mạng xã hội sinh sống ở một khu vực địa lý, khí hậu đặc trưng, di truyền những mã văn hóa truyền thống- nhân học qua không ít thế hệ như một phản ứng chọn lọc tự nhiên. Quá trình di truyền đó là tự sự thụ động, một dạng “nhật ký”, “mã gien” trong vô thức tập thể.
Về mặt thi công, thị trường luôn luôn phtrận đương đầu với tình hình và biến cố xã hội ở thời điểm hiện tại trong không khí tương tác với những thị trường khác nên nó phtrận lựa lựa chọn nhữngh xác định “căn cước” của thị trường mình thế nào để nhữngh tân và phát triển vững chắc, không xẩy ra thoái hóa, tự hủy. Việc xác định, “tung ra” version thân là tự sự chủ động. Khi đã xác định được mình, thị trường và những thành viên của nó sẽ đạt thêm sự tự tín để bảo vệ, sáng tạo nền nghệ thuật mới. Cũng như họa sỹ Nguyễn Sáng, sau thời điểm và nhân dân trtrận qua cuộc kháng chiến chống Pháp chín năm đã tự nhận ra sự thay đổi trong nghệ thuật của tớ bằng câu nói: “Cách mạng đã sinh ra tôi lần thứ hai”.

Cung Thiếu nhi Thành Phố Hà Nội

Khi một quốc gia định hình được nội dung tự sự mạng xã hội một nhữngh thuyết phục, những nghệ sĩ sẽ sở hữu được được “tâm thế chính trị” để tự tín sáng tạo. Sau Cách mạng Tháng Mười Nga, ngoại trừ những người lựa chọn di cư sang quốc tế, giới văn nghệ Nga phấn chấn, và nhau hướng tới tương lai tốt đẹp cho giang sơn đang bị trì trệ bởi khối VPS quan liêu và chiến tranh. Phong trào Kiến tạo (constructruyền hìnhsm) xuất hiện trong tình trạng đó.

Các họa sỹ, kiến trúc sư, nhà thơ tiến bước và nhân dân lao động, hừng hực khí thế xây dựng một nền nghệ thuật mới, đoạn tuyệt với chủ nghĩa kinh viện thời kỳ đế chế. Trong suốt những năm 1920, những nghệ sĩ theo chủ nghĩa Kiến tạo đã thay đổi trọn vẹn quan niệm về kiến trúc, thiết kế đồ họa, phim ảnh. Họ khuyến khích áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật mới trong nghệ thuật, sử dụng những bố cục trừu tượng, gắn nghệ thuật với thời đại, phục vụ những yêu cầu mới của xã hội qua việc sử dụng thép, bê tông hay thiết kế những khu nhà tập thể đa thuộc tính… Điều đó cũng phù thích hợp với quan điểm của Lenin khi chuyển đổi tài chính Nga từ một nước nông nghiệp sang công nghiệp. Chúng ta trọn vẹn có thể tưởng tượng trong con mắt những nghệ sĩ Nga lúc đó, việc xây dựng chính quyền Xô viết là 1 trong mỗi phát minh nghệ thuật quy mô lớn.

Sau Thế chiến II, khi Liên Xô dẫn dắt khối xã hội chủ nghĩa, dù giới văn nghệ chịu cảnh kiểm duyệt gắt gao, nhưng những nghệ sĩ vẫn trọn vẹn có thể sản xuất những tác phẩm tuyệt đỉnh, khác với niềm tin thiếu căn cứ ở một vài nơi hiện tại rằng chỉ có “tự tại” mới tạo ra kiệt tác!? Ở trường hợp Liên Xô, chúng ta trọn vẹn có thể lý giván rằng, nền tảng văn hóa truyền thống dân tộc, vị thế quốc gia, tâm thế chính trị của nghệ sĩ mới là những yếu tố quan trọng để tạo ra những tác phẩm tuyệt đỉnh. Khi Liên Xô dẫn dắt một nửa trái đất, thì tâm thế chính trị và trách nát nhiệm của những nghệ sĩ khác hoàn toàn so với khi họ là công dân của những quốc gia tan đàn xẻ nghé, thiếu chủ thuyết xã hội. Dù giới văn nghệ những nước hậu Xô viết có vẻ được hưởng bầu không khí tự tại hơn, nhưng đến nay sau hơn 30 năm phân ly độc lập, vẫn chưa thấy xuất hiện những kiệt tác lớn như thời Liên Xô. Rõ ràng, sức khỏe tự sự thị trường có kĩ năng kích thích tiềm năng sáng tạo của người nghệ sĩ.

Ở chiều ngược lại, chính những thành tựu đột phá trong nghệ thuật đã tạo thiện cảm của giới trí thức, văn nghệ quốc tế so với nhà nước xã hội chủ nghĩa non trẻ. Các kiến trúc sư hàng đầu trái đất những năm 1920-1930 như Le Corbusier, Frank Lloyd Wright đều ngưỡng mộ và ủng hộ những công trình kiến trúc Kiến tạo, thậm chí cả Hiện thực xã hội chủ nghĩa nữa. F.L. Wright viết trong tự truyện của tôi rằng: “Choáng ngợp vì sức sống, sự mạnh mẽ và uy thế, chủ nghĩa nhân vật và độ phú quý trong biểu lộ, ngưỡng mộ tính cá thể đầy màu sắc, chưa lúc nào biết đến cthị xã khó nói của niềm hạnh phúc như vậy. Nước Nga rất có thể mang lại cho đám đông cãi cọ của những loại người già nua đầu óc sặc mùi tiền vàng và chiến tranh của trái đất phương Tây phần tâm hồn đã trở thành vùi lấp, và tôi hy vọng, kịp thời xuất hiện để ngăn chặn sự tự diệt vong mà những quốc gia đang với nhau lao tới”.

Ở Việt Nam thời bao cấp, sát bên ý chí chính trị của những người lãnh đạo, sự giúp sức của những nước XHCN, thì sự đồng tâm hiệp lực của thị trường và giới kiến trúc sư đã tạo ra 1 thời đoạn kiến trúc Việt Nam có căn tính rõ ràng. Dù dồn hết nguồn lực để chi viện cho mặt trận miền Nam, sau đó là khủng hoảng kinh tế tài chính bởi cơ chế quản trị quan liêu, bao cấp, người Việt Nam vẫn trọn vẹn có thể xây dựng được những công trình có thẩm mỹ và làm đẹp mới mẻ, tiến bộ, nhân văn, phục vụ quần chúng nhân dân lao động.

Có cần lý tưởng phát minh cho những đô thị?

Các đô thị việt nam hiện thực đang ở thời điểm cải tiến và phát triển rất nhanh hao, nhưng chưa tồn tại những tự sự mới thú vị, uy thế. Điều đó dẫn đến tình trạng nhà nước cứ phtrận “đuổi theo” những ý tưởng phát minh bất động sản của những tập đoàn lớn để điều chỉnh quy hoạch. Trong quang cảnh có phần “lủng củng” đó, chúng ta phtrận nhấn mạnh và xác định vai trò lãnh đạo, thiết kế kiến thiết ở trong phòng nước trong quy hoạch, thiết kế đô thị, kiến trúc, nhất là khi những tập đoàn tư nhân đang cho thấy họ chỉ nghĩ đến quyền lợi mà ít có trách nát nhiệm so với xã hội.

Chúng ta hiện đang có vô vàn những công trình lớn được đầu tư bởi nhà nước và tư nhân nhưng không trả ra được “đầu bài” mang ý nghĩa tự sự mạng xã hội, vậy nên kết quả của nó là những công trình kiến trúc “giông giống” ở nhiều “thành phố đại trà” khác trên toàn thế giới. Có lẽ, ngay giờ đây chúng ta cần lựa chọn và xây dựng một tự sự mạng xã hội mới mẻ, có tích điện khơi gợi sáng tạo để Viral vào những phát minh, những cuộc thi tuyển kiến trúc?

Lphát minh – một khái niệm trọn vẹn có thể khiến cho nhiều người Việt Nam “dị ứng” và “đề phòng”, nhưng lại đó là thứ quan trọng còn thiếu trong quy hoạch, thiết kế, xây dựng, quản trị những đô thị lớn việt nam lúc này.

Những thành phố – ý nói những thành phố vĩ đại – được xây bằng gì? Chúng được xây bằng lý tưởng phát minh.

Lý tưởng phát minh của La Mã sẽ tạo thành đô thị La Mã, và “mọi con đường đều dẫn đến thành Roma”. Sau khi La Mã bị phá hủy, Constantinopol (La Mã thứ hai) thất thủ, những Sa hoàng Nga muốn Moskva trở thành La Mã thứ ba và sẽ không còn tồn tại La Mã thứ tư nữa. Từ đầu thế kỷ 19, người ta gọi Paris là “kinh đô ánh sáng” để xác định nó là trung tâm văn hóa truyền thống, tri thức của trái đất.

Vậy lphát minh của TP. hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Đà Nẵng, Hround Phòng, Cần Thơ… là gì? Chỉ khi vấn đáp được thắc mắc đó, người ta mới tin tưởng vào hành vi của tớ. Không có lphát minh, mọi hành vi sẽ chìm đắm trong vòng luẩn quẩn tranh cãi bất định.  

Kiến trúc Việt Nam trong một Đông Nam Á năng động và chủ động

Với vị trí địa lý nằm trên vùng biên phía Nam của văn hóa truyền thống Trung Quốc, lại từng là thuộc địa một nghìn năm, nước Đại Việt xưa đã xây dựng nền văn nghệ của tớ theo hướng Hoa tâm luận (đôi lúc còn tự nhận mình là Hán nhân!). Triết học, văn học đều lấy Trung Quốc làm chuẩn chỉnh mực, làng nghề kỹ nghệ tập trung được khởi phát sau thời điểm có người đi sứ từ phương Bắc về. Người Việt Nam xưa nhận mình là người phương Nam, bởi lấy Trung Quốc ở phương Bắc để đối chiếu.
Đến thời Pháp thuộc, Việt Nam nằm trong xứ Đông Dương thuộc Pháp. Với nhữngh xác định địa lý như vậy, tư tưởng “dĩ Âu vi trung” (lỗicentrism) trong kiến trúc nói riêng và văn hóa truyền thống Việt Nam nói chung nảy nở và kéo dãn dai dẳng đến ngày thời điểm hôm nay. Ngoài ra, kiến trúc Champa trở thành một phần quan trọng của kiến trúc Việt Nam. Những phân tích về kiến trúc Champa đầu tiên xuất hiện từ thời Pháp thuộc. Do thay đổi nhận thức về kiến trúc nước mình, vua Khtrận Định đã cho phối hợp nhiều mô-típ kiến trúc Champa vào trong công trình lăng của ông. Ngày nay, trong hầu giống như các diễn ngôn chính trị, kiến trúc Champa đang trở thành di sản kiến trúc Việt Nam.
Hiện nay, Việt Nam xác định mình là 1 trong mỗi quốc gia Đông Nam Á. Điều này sẽ mở ra một chương mới trong việc xây dựng văn học nghệ thuật việt nam. Đông Nam Á tâm luận (Aseancentrism) là thời cơ cho những nghệ sĩ Việt Nam cũng như của toàn bộ những quốc gia khác trong khu vực, cũng chính vì nó là 1 trong mỗi vùng đất màu mỡ đang ngóng canh tác.

Tuy có khác lạ, nhưng những quốc gia Đông Nam Á vẫn tồn tại nhiều cơ sở chung để với nhau xây dựng căn cước, rất có thể nói tới: địa lý (sông, biển khơi), khí hậu (nhiệt đới), nhân khẩu (version địa Đông Nam Á và hậu duệ di cư từ Nam Trung Hoa), xã hội (hậu thuộc địa), nền tảng tư tưởng (phối hợp Ấn Độ, Trung Quốc, phương Tây), tài chính (đang tăng trưởng mạnh), văn hóa truyền thống (nhiều mẫu mã).

Trong thời hạn qua, Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã có nhiều hoạt động và sinh hoạt tăng cường kết nối với những nước ASEAN như hỗ trợ những kiến trúc sư trong nước được xác nhận là kiến trúc sư ASEAN, đạt chứng chỉ hành nghề kiến trúc ASEAN, mời những kiến trúc sư ASEAN tham gia huấn luyện nhữngh tân và phát triển công việc và nghề nghiệp liên tục (CPD)…

Cũng giống như ở Việt Nam, Xu thế kiến trúc xanh – vững chắc, kiến trúc phê bình địa phương, sự tìm tìm người nghịch dạng sắc trong thời đại toàn thị trường quốc tế hóa, đang thôi thúc những kiến trúc sư ở những quốc gia Đông Nam Á. Sự đồng điệu giữa kiến trúc Việt Nam với những nước ASEAN ngày càng thể hiện rõ hơn. Điều đó chứng tỏ Đông Nam Á tâm luận là 1 trong các trong mỗi nhữngh xác định kiến trúc việt nam tương thích.